یکی از ویژگی‌های فوق‌العادۀ نرم‌افزار ویزیو (Visio) رسم دیاگرام‌های نقشه ذهنی (Mind Map) است. نقشه ذهنی یک تکنیک خلاقانه برای تولید، ساماندهی و تصویرسازی افکار و ایده‌ها است. با کمک نقشه‌های ذهنی فرآیند تصمیم‌گیری ساده‌تر می‌شود و می‌توانید به صورت هوشمندانه به حل مسئله‌ها بپردازید. دیاگرام‌های نقشه ذهنی دارای یک ساختار سلسله مراتبی هستند و ارتباط بین عنوان‌های اصلی و فرعی را به وسیلهٔ این ساختار نمایش می‌دهند. نرم‌افزار ویزیو برای رسم نقشه ذهنی و مصورسازی اطلاعات، سبک‌های متفاوتی را در اختیار شما قرار می‌دهد. این مقاله پنج روش زیر را برای رسم دیاگرام‌های نقشه ذهنی در ویزیو آموزش می‌دهد:
- استفاده از دیاگرام‌های آمادهٔ نرم‌افزار ویزیو
- رسم نقشه ذهنی با کمک پنل Shapes
- استفاده از منوی میانبر برای رسم نقشه ذهنی
- رسم نقشه ذهنی با کمک Outline window
- استفاده از ابزارهای سربرگ Brainstorming
۱- استفاده از دیاگرام‌های آمادهٔ نرم‌افزار ویزیو (Visio)
ابتدا نرم‌افزار ویزیو را باز کنید. روی Brainstorming Diagram کلیک کنید.
در پنجرهٔ بعدی یکی از دیاگرام‌های آمادهٔ نرم‌افزار ویزیو را انتخاب کنید. گزینه Metric Units را انتخاب و سپس روی Create کلیک کنید.
دیاگرام موردنظر در صفحه رسم می‌شود و شما می‌توانید با دابل کلیک روی هر شکل عنوان‌های اصلی و فرعی را تایپ کنید.
همچنین می‌توانید با کمک ابزارهای پنل Shape نقشه ذهنی را ویرایش کنید؛ یا اینکه از ابتدا یک نقشه ذهنی رسم کنید.
۲- رسم نقشه ذهنی با کمک پنل Shapes
کشیدن شکل‌ها با استفاده از پنل Shapes بیشترین کنترل را در مورد موقعیت عنوان‌ها در صفحه ترسیم و نوع اتصال آنها به شما می‌دهد.
ایجاد عنوان اصلی
برای ایجاد عنوان اصلی ابتدا شکل Main Topic را انتخاب کرده و به داخل صفحه بکشید. سپس روی آن دابل کلیک کنید و عنوان اصلی را تایپ کنید.
ایجاد عنوان فرعی و اتصال آن به عنوان اصلی
برای اضافه کردن عنوان فرعی و اتصال آن به عنوان اصلی ۳ روش وجود دارد:
روش اول: قبل از ایجاد اتصال از سربرگ View گزینهٔ Auto connect را تیک بزنید تا حالت اتصال خودکار فعال شود.
حالا در چهار طرف Main Topic چهار فلش ایجاد می‌شود که با قرار دادن مکان نما روی یکی از آنها می‌توانید عنوان فرعی را انتخاب کنید.
با دابل کلیک روی New Topic عنوان فرعی را تایپ کنید.
روش دوم: از گزینۀ Dynamic connector در پنل Shapes استفاده کنید. Dynamic connector را به داخل صفحه بکشید و انتهای آن را به Main Topic وصل کنید. سپس شکل Topic را به داخل صفحه بکشید و سر دیگر خط اتصال را به آن وصل کنید.
نکته: شما می‌توانید با استفاده از Association line بین دو عنوان در دیاگرام نقشه ذهنی خود ارتباط برقرار کنید. توجه داشته باشید با انتخاب این نوع خط اتصال شکل موردنظر به عنوان زیرمجموعهٔ عنوان اصلی قرار نمی‌گیرد.
روش سوم: ابتدا گزینهٔ Auto connect را تیک‌دار کنید. سپس شکل Topic را به داخل صفحه بکشید. ماوس را روی یکی از فلش‌هایی که در چهار طرف آن قرار دارند، قرار دهید و به سمت Main Topic بکشید.
ایجاد چند عنوان فرعی به صورت همزمان
برای ایجاد چند عنوان فرعی به صورت همزمان شکل Multiple Topic را به داخل صفحه بکشید، پنجرهٔ Add Multiple Topic باز می‌شود. عنوان اول را تایپ کرده کلید Enter را بزنید و سپس عنوان بعدی را تایپ کنید. در نهایت روی OK کلیک کنید.
چندین زیر مجموعه اضافه می‌شود. روی یکی از فلش‌هایی که در چهار طرف هر شکل به وجود آمده کلیک کنید و به سمت Main Topic بکشید.
۳- استفاده از منوی میانبر برای رسم نقشه ذهنی
در نرم‌افزارهای مایکروسافت آفیس، زمانی که می‌خواهید یک عمل را سریع انجام دهید، استفاده از منوی میانبر «راست کلیک» یک روش سریع و راحت است. این منوی میانبر شامل دستوراتی مانند کپی کردن و چسباندن شکل‌ها و متن‌ها نیز است. در نرم‌افزار Visio می‌توانید با استفاده از این روش به راحتی دیاگرام‌های خود را بسازید.
ایجاد عنوان اصلی
روی صفحه ترسیم راست کلیک کنید و روی Add Main Topic کلیک کنید. شکل را انتخاب و عنوان اصلی را تایپ کنید.
ایجاد عنوان فرعی
روی شکل اصلی Topic راست کلیک کرده و سپس روی Add Subtopic کلیک کنید. متن موردنظر را تایپ کنید.
ایجاد چند عنوان فرعی به صورت همزمان
برای اضافه کردن چند عنوان فرعی به صورت همزمان روی Main Topic کلیک کرده و سپس روی Add Multiple Subtopics کلیک کنید. بقیه مراحل مثل ایجاد چند عنوان فرعی به صورت همزمان در روش دوم است.
تغییر شکل‌های عناوین اصلی و فرعی
برای تغییر شکل‌ها روی Change Topic Shape کلیک کنید. پنجرهٔ Change shape باز می‌شود. این پنجره برای Main Topic (عنوان اصلی) چهار شکل مختلف و برای Subtopic (عنوان‌های فرعی) شش شکل مختلف در اختیار شما قرار می‌دهد. در تصاویر زیر این شکل‌ها را ببینید.
انتقال یک عنوان به صفحه جدید
برای انتقال یک عنوان به صفحهٔ جدید روی Move Topic to New Page کلیک کنید.
۴- رسم نقشه ذهنی با کمک Outline Window
window Outline ساختار درختی دیاگرام نقشه ذهنی و در واقع روابط سلسله مراتبی موضوع را نشان می‌دهد. در واقع تمام اطلاعاتی را که در شکل‌ها و صفحات مختلف هستند، در یک مکان مرکزی ذخیره می‌کند. وقتی می‌خواهید ایده‌های خود را در نمای خطی سازماندهی کنید بدون اینکه در ظاهر دیاگرام خود تأثیر بگذارد و بدون نیاز به حرکت بین اشکال یا صفحات جابجا شوید، از این ویژگی استفاده کنید.
برای فعال یا غیرفعال کردن window Outline، در سربرگ Brainstorming گزینۀ Outline Window را تیک بزنید یا تیک آن را بردارید.
ایجاد عنوان اصلی
بعد از تیک‌دار کردن گزینهٔ Outline window پنجرهٔ آن در صفحه باز می‌شود. روی “Drawing1” یا نام فایل ذخیره شده کلیک راست کرده و سپس روی Add Main Topic کلیک کنید.
ایجاد عنوان فرعی
برای اضافه کردن یک عنوان فرعی، روی عنوان اصلی راست کلیک کرده و سپس روی Add Subtopic کلیک کنید.
ایجاد چند عنوان فرعی به صورت همزمان
برای افزودن عنوان‌های فرعی بیشتر در window Outline، روی شکلی که می‌خواهید به آن عنوان فرعی اضافه کنید، کلیک راست کرده و سپس بر روی Add Multiple Subtopics کلیک کنید. در کادر محاوره‌ای Add Multiple Subtopics نام عنوان‌ها را تایپ و سپس روی OK کلیک کنید.
حذف شکل‌ها
برای حذف شکل‌ها، روی شکل موردنظر راست کلیک کرده و سپس Delete Topic را کلیک کنید.
جابجایی عنوان‌ها
از آنجا که Outline Window عنوان‌ها را در نمای خطی نمایش می‌دهد، می‌توانید از آن برای کنترل ساختار سلسله مراتبی نقشۀ خود استفاده کنید. در Outline window، می‌توانید با کشیدن یک عنوان به سمت عنوان دیگر، آن عنوان را زیرمجموعه دیگری قرار دهید. اگر می‌خواهید یک subtopic را به یک سطح بالاتر (یا سطح پایین‌تر) در سلسله مراتب نقشه منتقل کنید، نام Subtopic موردنظر را روی عنوان سطح بالاتر (یا سطح پایین‌تر) بکشید. زیرمجموعه‌ای که شما مکان آن را تغییر دادید اگر خود دارای زیرمجموعه است، آن زیر مجموعه‌ها نیز با آن حرکت می‌کنند و تغییرات در دیاگرام شما نشان داده می‌شوند.
تغییر اولویت عنوان‌ها
شما می‌توانید عنوان‌ها را در window Outline سازماندهی یا اولویت‌بندی کنید بدون اینکه بر ساختار دیاگرام خود تأثیر بگذارید. می‌توانید عنوان‌ها با اولویت بالاتر را به قسمت بالای window Outline منتقل کنید، ترتیب شکل‌ها در صفحه به همان صورت باقی خواهد ماند. روی عنوانی که می‌خواهید جابجا کنید، راست کلیک کرده و سپس روی Move Up یا Move Down کلیک کنید. این تغییر فقط در window Outline منعکس می‌شود و موقعیت عنوان در دیاگرام شما بدون تغییر باقی می‌ماند.
تغییر نام عنوان‌ها
برای تغییر نام عنوان‌ها روی آنها کلیک راست کرده و Rename را انتخاب کنید. سپس متن مورد نظر را تایپ کنید.
انتقال یک عنوان به صفحهٔ جدید
با استفاده از Move Topic New Page عنوان موردنظر را به صفحهٔ جدید منتقل کنید.
۵- استفاده از سربرگ Brainstorming برای رسم نقشه ذهنی
شما می‌توانید با استفاده از ابزارهای سربرگ Brainstorming به راحتی نقشه ذهنی خود را رسم کنید. سربرگ Brainstorming به شما امکان دسترسی به تمام ابزارهایی را می‌دهد که بطور خاص برای الگوی Brainstorming (طوفان فکری) طراحی شده‌اند. علاوه بر افزودن عنوان‌ها و تنظیم آنها، می‌توانید از دستورات این سربرگ برای انجام کارهایی مانند تغییر نوع عنوان یا انتقال یک عنوان به صفحه جدید استفاده کنید.
ایجاد عنوان اصلی
در سربرگ Brainstorming، روی Main کلیک کنید. سپس روی Main Topic دابل کلیک و عنوان اصلی را تایپ کنید.
ایجاد عنوان فرعی
با انتخاب عنوان اصلی، روی Subtopic کلیک کنید. یک عنوان فرعی به عنوان اصلی متصل می‌شود. سپس عنوان مورد نظر را تایپ کنید. برای اضافه کردن یک عنوان در همان سطح در سربرگ Brainstorming روی Peer کلیک کنید. سپس عنوان موردنظر را تایپ کنید.
ایجاد چند عنوان فرعی به صورت همزمان
برای اضافه کردن چند عنوان فرعی به صورت همزمان Main Topic را انتخاب کنید. سپس روی Multiple Subtopics کلیک کنید. مانند روش‌های قبل عنوان‌های فرعی را در پنجرهٔ Add multiple Topics وارد و سپس روی OK کلیک کنید.
تغییر شکل‌ها
برای تغییر شکل‌های دیاگرام روی Change topic کلیک کنید و یکی از شکل‌ها (بیضی، مستطیل، ستاره و…) را به دلخواه خودتان انتخاب کنید.
انتقال یک عنوان به صفحهٔ جدید
برای انتقال عنوان به صفحهٔ جدید روی Move Topic to New Page کلیک کنید.
سفارشی‌سازی طرح ظاهری دیاگرام نقشه ذهنی
با طرحی مناسب دیاگرام می‌توانیم مطالب را بهتر به دیگران منتقل کنیم و درک آن را برای مخاطب ساده‌تر کنیم. می‌توانید با انجام موارد زیر ظاهر دیاگرام خود را بهبود بخشیده و از فضای صفحه ترسیم حداکثر استفاده کنید:
برای چیدمان عنوان‌ها به صورت خودکار در سربرگ Brainstorming روی Auto-Arrange کلیک کنید.
نکته: می‌توانید شکل‌ها را با درگ کردن هم به هر جای صفحه که می‌خواهید حرکت دهید. هنگامی که شکلی را جابجا می‌کنید، اتصالات آن به صورت خودکار تغییر مکان داده و زیرمجموعه‌های آن هم حرکت می‌کنند.
تغییر چیدمان عنوان‌ها
با استفاده از Layout می‌توانید انواع طرح‌های ظاهری دیاگرام را ببینید.
با کلیک روی Layout پنجرهٔ Layout باز می‌شود. با استفاده از Select a layout نوع چیدمان عنوان‌ها را انتخاب کنید.
- حالت Default را در تصویر زیر می‌بینید؛
- حالت Left to right عنوان اصلی در سمت چپ صفحه و بقیه عنوان‌های فرعی در سمت راست قرار می‌گیرند؛
- حالت Right to left عنوان اصلی در سمت راست و بقیه عنوان‌های فرعی در سمت چپ قرار می‌گیرند؛
- حالت Top to Bottom عنوان اصلی در بالا و بقیه عنوان‌های فرعی در پایین قرار می‌گیرند؛
- حالت Bottom to Top عنوان اصلی در پایین و بقیه عنوان‌های فرعی در بالا قرار می‌گیرند؛
- با استفاده از قسمت Connectors می‌توانید نوع خطوط را تعیین کنید.؛
- در حالت Curved خطوط اتصال به صورت انحنا‌دار است؛
- در حالت Straight خطوط اتصال به صورت خطی است.
تغییرات رنگ و پس زمینه
- با استفاده از ابزارهای موجود در سربرگ Home می‌توانید، قالب‌بندی متن‌های دیاگرام را تغییر دهید؛
- با استفاده از تم‌های موجود در سربرگ Design می توانید ظاهر دیاگرام خود را زیباتر کنید؛
- با استفاده از Backgrounds رنگ تصویر زمینه را تغییر دهید.
تغییر اندازۀ صفحه ترسیم
اگر دیاگرام نقشه ذهنی شما از مرزهای صفحه ترسیم بیشتر شده است، می‌توانید به راحتی صفحه را بدون انتقال نقشه ذهنی خود به صفحه دیگری گسترش دهید. برای تغییر اندازه صفحه دو روش وجود دارد:
- کشیدن دستی مرزهای صفحه
- استفاده از سربرگ Design و ابزار Size
روش اول: نشانگر را در حاشیه صفحه ترسیمی قرار دهید که می‌خواهید گسترش دهید و سپس کلید Ctrl را فشار دهید. اشاره‌گر ماوس به یک فلش دو طرفه تغییر شکل می‌دهد، برای تغییر اندازه صفحه، نشانگر را به سمت دلخواه بکشید.
روش دوم: روی سربرگ Design کلیک کنید، سپس با کلیک روی ابزار Size اندازه صفحه را تغییر دهید.
نکته: تغییرات اندازه صفحه فقط به صفحه‌ای که در حال مشاهده آن هستید اعمال می‌شود. همچنین مطمئن شوید که هنگام تایپ اندازه صفحه، واحد اندازه گیری مناسب (اینچ یا میلی متر) را در کادرهای اندازه تایپ کنید.
رسم یک نقشه ذهنی نمونه
مثلا من برای ایجاد دیاگرام نقشه ذهنی همین آموزش از روش پنج (سربرگ Brainstorming) استفاده کردم.
- ابتدا از سربرگ Brainstorming ابزار Main را انتخاب کردم. سپس روی آن دابل کلیک و متن مورد نظر را نوشتم.
- با انتخاب شکل اصلی از سربرگ Brainstorming ابزار Multiple Subtopics را انتخاب کردم و در پنجرهٔ Topics Add Multiple عنوان‌های فرعی موردنظر را تایپ کردم و روی OK کلیک کردم.
- برای تغییر شکل‌ها روی Change Topic کلیک کردم و شکل بیضی را برای عنوان‌های فرعی انتخاب کردم.
برای اضافه کردن آیکن لامپ از پنل Shapes روی Quick shapes کلیک کرده و آیکون لامپ را به داخل صفحه ترسیم و مکان موردنظر کشیدم.
برای تغییر رنگ شکل‌ها بعد از انتخاب شکل‌ها از سربرگ Home روی Fill کلیک کردم و رنگ موردنظر را انتخاب کردم و برای تغییر رنگ دور شکل‌ها از ابزار Line استفاده کردم. برای تغییر فونت و سایز متن عنوان‌ها از قسمت Font و Size استفاده کردم.
برای ایجاد پس زمینه به سربرگ Design رفتم و با استفاده از Backgrounds یک نمونه آماده را انتخاب کردم.
برای اضافه کردن تصویر می‌توانید از سربرگ Insert روی Pictures کلیک کنید و عکس‌های موردنظرتان را به نقشه اضافه کنید.
نتیجه را در تصویر زیر می‌بینید:
جمع‌بندی
در این آموزش ایجاد دیاگرام‌های نقشه ذهنی را به وسیلهٔ نرم‌افزار ویزیو به شما آموزش دادیم. با کمک این دیاگرام‌ها می‌توانید به ساماندهی کارها، ایده‌ها و افکار خود بپردازید و تجزیه و تحلیل بهتری روی ایده‌های خود داشته باشید. نقشه ذهنی راهی آسان برای پیاده‌سازی طوفان اندیشه‌های شماست بدون اینکه نگران نظم و ساختار باشید!
خیلی شکیل و با حوصله و سخاوتمندانه و مفید بود آموزشتون.خدا قوت