نقشه ذهنی (mindmap) روشی فوق‌العاده برای یادداشت‌برداری و یادگیری است که مطابق با روش طبیعی مغز شماست! با کمک نقشه ذهنی می‌توانید یک لیست طولانی از اطلاعات یکنواخت را به یک نمودار رنگارنگ، به یاد ماندنی و سازمان یافته تبدیل کنید! نقشه ذهنی یا مایندمپ می‌تواند به عنوان یک سیستم مدیریت محتوای ساده استفاده شود و این امکان را به شما می‌دهد که داده‌های خود را در یک مکان متمرکز، ذخیره و سازماندهی کنید. همچنین نقشه ذهنی روشی آسان برای طوفان فکری و بدون نگرانی از نظم و ساختار است و این امکان را به شما می‌دهد تا به ایده‌های خود را ساختاری بصری دهید و به تجزیه و تحلیل آنها بپردازید. در نقشه ذهنی، ما یادداشت‌هایی را ایجاد می‌کنیم که مغز ما عاشق آن باشد!

نقشه ذهنی چیست؟

تعاریف مختلفی برای نقشه ذهنی وجود دارد که ما ۴ مورد را نوشته‌ایم:

• نقشه ذهنی نموداری برای نمایش وظایف، کلمات، مفاهیم یا مواردی است که با استفاده از یک طرح گرافیکی غیر خطی در اطراف یک مفهوم مرکزی ترتیب داده می‌شوند، که به کاربر امکان می‌دهد یک چارچوب بصری در اطراف یک مفهوم اصلی بسازد.
• نقشه ذهنی نموداری است که برای سازماندهی اطلاعات بصری استفاده می‌شود.
• نقشه ذهنی روشی گرافیکی برای نمایش ایده‌ها و مفاهیم است. یک ابزار تفکر بصری که به شما در تجزیه و تحلیل بهتر، درک، یادآوری و تولید ایده‌های جدید کمک می‌کند که قدرت آن در سادگی آن نهفته است!
• نقشه ذهنی یک نمایش بصری از اطلاعات سلسله مراتبی است که شامل یک ایده اصلی است و توسط شاخه‌های مرتبط احاطه شده است.

مزایای نقشه ذهنی

نقشه ذهنی به شما کمک می‌کند تا:

• هر دو نیمکره مغز خود را به کار گیرید و با ایجاد بارش فکری در مغزتان هر ایده یا مفهومی را به خاطر بسپارید؛
• درک بهتری از ایده‌ها و مفاهیم و روابط بین آنها داشته باشید و در نتیجه فرآیند فکری را تسهیل می‌کند؛
• با سازماندهی ایده‌ها و مفاهیم، اطلاعات را به راحتی یاد بگیرید و به سرعت به یاد بیاورید؛
• ذهنی خلاق‌تر با ایده‌های بهتر داشته باشید.

قوانین و قواعد رسم نقشه ذهنی

گام اول:تمام نقشه‌های ذهنی با یک مفهوم یا ایده اصلی شروع می‌شوند، بنابراین انتخاب آن ایده یا موضوع اولین قدم است. با ایجاد یک تصویر یا نوشتن کلمه‌ای کلیدی در مرکز صفحه که بیانگر ایده اصلی است، شروع کنید.

گام دوم:از ایده اصلی، شاخه‌هایی (به شکل منحنی) در جهت عقربه‌های ساعت ایجاد کنید. سپس روی هر کدام یک کلمه کلیدی بنویسید، که مربوط به موضوع اصلی باشد. برای هر شاخه یک رنگ مجزا در نظر بگیرید و ابتدای شاخه پهن‌تر از انتهای آن باشد.

گام سوم:شاخه‌های فرعی را ایجاد کنید که از شاخه‌های اصلی سرچشمه می‌گیرند. این زیر شاخه‌ها همچنین شامل کلماتی خواهند بود که در مورد موضوع شاخه‌ای که از آن سرچشمه می‌گیرند، توضیح می‌دهند. زیرشاخه‌ها به توسعه و تبیین مضامین کلی نقشه ذهنی کمک می‌کنند. زیر شاخه‌ها نازکتر از شاخه‌‌های اصلی و با شاخه اصلی مرتبط، همرنگ باشند.

گام چهارم:برای هر شاخه یک تصویر در نظر بگیرید.

نکته: تعداد شاخه‌ها بین ۴ تا ۷ عدد باشد.

ضرورت استفاده از کلمه کلیدی در نقشه ذهنی چیست؟

اگر از شما بخواهم که به خانه خود فکر کنید… چه اتفاقی می‌افتد؟ احتمالاً شروع به فکر کردن درباره کلمات دیگر می‌کنید یا تصاویری در مغز شما ظاهر می‌شوند! مواردی مانند شام، خواب، پدر و مادر، شریک زندگی، نظافت و غیره به ذهنتان خطور می‌کند. اگر بخواهیم یک موضوع را به یاد بیاوریم لازم است برای آن موضوع یک نکته ارجاعی خاص داشته باشیم، این ارتباط بین یک موضوع با موضوع دیگر که کمک می‌کند مطلب را بهتر به ذهن بسپاریم و سپس به یاد بیاوریم اصطلاحا قلاب نامیده می‌شود.

چرا باید از تصاویر و رنگ‌ها در نقشه ذهنی استفاده کنیم؟

برای تحریک کل مغز، شما باید از تعدادی تصویر و رنگ‌های مختلف استفاده کنید. کلمات سمت چپ مغز را تحریک می‌کنند و نیمکره سمت راست توسط رنگ‌ها و تصاویر تحریک می‌شود. بنابراین باید این موارد را به نقشه ذهنی خود اضافه کنید تا مطمئن شوید کل مغز خود را تحریک کرده‌اید. به گفته تونی بوزان: اشکال معمولی یادداشت‌برداری که شامل پاراگراف‌های متن هستند، به راحتی قابل یادآوری نیست؛ زیرا آنها فقط از سمت چپ مغز استفاده می‌‌کنند، یادداشت برداری به روش معمولی ما را به حالت خلسه یا نیمه خواب سوق می‌دهد، زیرا الگوهای تفکر ما را کاملاً منعکس نمی‌کند و برای کمک به یادآوری کارآمد نیست.

بوزان استدلال می‌کند که یادداشت‌های معمولی خواننده را وادار می‌کند تا اطلاعات را از چپ به راست و از بالا به پایین صفحه اسکن کند. اما اولویت طبیعی مغز این است که کل صفحه را به روشی غیر خطی اسکن کند.

ضرورت استفاده از خط‌های دارای انحنا چیست؟

استفاده از خط‌های انحنادار موجب استفاده بهینه از فضا می‌شود. خطوط مستقیم خیلی سریع شروع به برخورد و بسته شدن توسعه ایده‌ها می‌کنند، در حالی که خط‌های انحنادار به بسیاری از ایده‌ها در سطوح عمیق‌تر اجازه انشعاب می‌دهند. دلایل دیگری هم برای استفاده از خط‌‌های انحنادار در نقشه ذهنی وجود دارد مثل:

• خطوط مستقیم خسته کننده هستند؛
• شاخه‌های خمیده، ساختارهای طبیعت را منعکس می‌کنند. مثل درخت؛
• شبکه‌های منحنی در نقشه‌های ذهنی شبیه به شبکه‌های عصبی در مغز هستند؛
• خطوط مستقیم سفت و سخت هستند در حالی که منحنی‌ها انعطاف‌پذیرند.

روش‌های رسم نقشه ذهنی

•  رسم نقشه‌ ذهنی روی کاغذ
• رسم نقشه ذهنی با نرم‌افزار

نرم‌افزارهای رسم نقشه ذهنی

نرم‌افزارهای بسیاری برای رسم نقشه ذهنی استفاده می‌شوند از جمله:

•       XMind
•       MindMapper
•       iMindMap
•       و…

در بین این نرم‌افزارها، نرم‌افزار iMindMap یکی از بهترین آنهاست. به جز این نرم‌افزارها که به طور اختصاصی برای رسم نقشه ذهنی طراحی شده‌اند، شما می‌توانید با نرم‌افزارهایی مانند پاورپوینت یا حتی ویزیو هم نقشه‌های ذهنی خودتان را رسم کنید. اگر دوست دارید آموزش زیر را هم مطالعه کنید:

۵ روش برای رسم نقشه ذهنی با نرم‌‌افزار visio

iMindMap چیست؟

یک نسخه از نرم‌افزار رسم نقشه ذهنی از شرکت ThinkBuzan است. این تنها نرم‌افزاری است که به طور رسمی توسط تونی بوزان تأیید شد و اصول نقشه نگاری ذهن او را از نزدیک دنبال می‌کند. تولیدکنندگان این نرم‌افزار، iMindMap9 را به شرح زیر توصیف می‌کنند:فضای تفکر دیجیتالی که برای ایده‌های طوفان مغزی، نمایش بصری اطلاعات، برنامه‌ریزی برنامه‌ها، سازماندهی و مدیریت وظایف و نمایش ارائه‌های بی‌نظیر طراحی شده است.

جمع‌بندی

در این آموزش در مورد کاربرد نقشه ذهنی و قوانین رسم آنها توضیح دادیم، در آموزش بعدی نحوه رسم نقشه ذهنی با کمک نرم‌افزار iMindMap را توضیح می‌دهیم.